“Eenzaamheid kent geen oplossing”

Eenzaamheid is iets dat niet alleen voorkomt onder cliënten, deelnemers of bezoekers. Ook medewerkers van Welsaam kunnen ermee te maken krijgen. “Voor mij is het een soort leegte die ik soms voel, en op dat moment niet op kan lossen met bijvoorbeeld een gezellig avondje met vriendinnen, vertelt Machteld Speets van Vrijwilligers Centrum Wageningen. “Ik vertel anderen dan wel over mijn eenzaamheid. Dat delen helpt.”

Leegte

Eenzaamheid is een begrip wat verschillende beelden kan oproepen: een oudere mevrouw die haar dagen veelal alleen doorbrengt, of een jongere die geen aansluiting vindt bij klasgenoten. Maar de vraag ‘ben jij eenzaam?’ is niet altijd even zwart/wit te beantwoorden. Machteld: “Eenzaamheid kan voor mij soms voelen als een hol gevoel in mezelf. Het is een zeurderig gevoel waar je lang mee rond kan lopen. Dat heb ik vroeger proberen op te lossen door uitgaan, keihard werken, alcohol, vriendjes, noem het maar op. Het hielp niet.

Ik kijk veel naar documentaires. Sommige volken, zoals de Aboriginals, hebben een soort oer-groepsgevoel. Dat heb ik geprobeerd ook op te zoeken. Ga bij Ajax, denk ik dan. Of sluit aan bij de GroenLinks family. Dan heb je ook een groepsgevoel. Er zijn zoveel communities met een eigen vlag of code.”

Onderlinge afhankelijkheid

Machteld denkt even na. “Vooral na de oorlog hebben we heel hard gewerkt aan zo veel mogelijk privacy en de individualisering van onze samenleving. Dat is ook bevordert door het bouwen van rijtjeshuizen; ieder achter zijn eigen voordeur met zijn eigen wasmachine en kerngezin. We hebben met de paplepel ingegoten gekregen zelfredzaam te zijn. Je moet je zelfs schamen als je dat niet bent.

We zien veel vraagverlegenheid in het sociale domein. Mensen willen hun vuile was niet buiten hangen. Daarmee zien we vaak het feit van onderlinge afhankelijkheid over het hoofd, want we hebben niet geleerd dat we elkaar nodig hebben. Ook geld geeft een illusie van zelfstandig zijn. Maar we kunnen helemaal niet zonder elkaar. Elke dag zijn er duizenden mensen bij jouw leven betrokken; door wat je eet en door wat je aantrekt bijvoorbeeld. Er mag veel meer aandacht komen voor het beeld dat je niet zelfredzaam hoeft te zijn en daarmee het gevoel hebben dat je er alleen voor staat. Bij VCW zijn we elke dag bezig om op een vrolijke, niet-vinger wijzende manier het beeld van onderlinge afhankelijkheid te voeden. Hierin investeren geeft zelfs plezier.”

Luisteren

“Goed contact hebben met jezelf maakt je menselijker voor anderen die we dagelijks tegenkomen. Er echt zijn voor anderen is voor mij niet zozeer de juiste woorden vinden, maar luisteren en er zijn. Luisteren betekent minder mijzelf in het verhaal leggen. Dat klinkt makkelijk, maar dat is het niet. Het is keihard werken. Het doet me ook denken aan de presentiemethode van Markt17.”

Als hulpverlener of vrijwilliger zoeken we vaak naar een oplossing voor eenzaamheid. Of dat nu zit in protocollen, activiteiten of een koffiebezoekje. Wat is volgens Machteld de oplossing?

“Voor mij is dit bij mijn eigen gevoel blijven. En vaker even naar binnen keren. Ik probeer oncomfortabele gevoelens steeds meer recht in de ogen te kijken. Mens zijn voor mij is je soms oncomfortabel voelen en het verlangen hebben om daar vrede mee te hebben. Dat betekent niet dat je geen pijn meer hebt, of andere moeilijke gevoelens. Maar het geeft je wel een grond, waardoor je niet heel diep kunt vallen”.

Kwetsbaarheid

Kun je als medewerker of vrijwilliger je eigen kwetsbaarheid laten zien? Daarover verschillen de meningen in het sociaal domein.
Machteld is resoluut: “Heb je zwetende handen of een rood hoofd? Laat het er zijn. Wees erbij. Vlucht niet. Dan ben je nog steeds bang, je voelt al die dingen nog steeds en je bent nog steeds eenzaam, maar je bent erbij. Voor mijzelf is dit de rode draad om om te gaan met eenzaamheid. Verder zou ik heel voorzichtig zijn om anderen als ‘eenzaam’ te labelen. Het is zo’n breed begrip. Als mensen iets vragen en je kunt daarin iets betekenen, dan is dat fantastisch. Maar sta ernaast, niet ertegenover. Soms denk ik ook, eenzaamheid, wat is dat? Iemand wil gewoon gezelligheid en warmte of ergens bij horen en dat is niet zo gek in deze drukke, snelle wereld”.

“De oplossing voor eenzaamheid voor mezelf heb ik niet. Het is voor mij niets anders dan dicht bij mezelf blijven, en van daaruit zoveel mogelijk onderlinge afhankelijkheid voelen. “